Oosit freezing ya da oosit kriyopreservasyonu adlarıyla da bilinen yumurta dondurma işlemi, kadın yumurtalarının gelecekte kullanılabilmesi ve böylelikle kadının ileride de doğurganlığının korunması amacıyla dondurularak saklanması olarak tanımlanabilir.
Son yıllarda adından çokça söz edilen, gerek medyada gerekse arkadaş ortamlarında bile tartışılan yumurta dondurma işlemi birçok klinikte olduğu gibi bizim tarafımızdan da tittizlikle yapılabilmektedir.
ASRM (American Society for Reproductive Medicine – Amerikan Üreme Tıbbı Birliği) tarafından rutin olarak uygulanabilecek bir yöntem olarak bildirilmiş olan yumurta (oosit) dondurma işlemi, mevcut durumda gebe kalması mümkün olmayan ya da risk teşkil eden veya ileri bir dönemde anne olmak isteyen kadınların başvurabildiği bir yöntemdir.
Yumurta dondurma işlemi, yumurta hücresinin işlemin yapıldığı dönem itibarıyla sahip olduğu biyolojik yapısının korunmasını sağlamasının yanında kadınların anne olabilme yeteneğini koruma altına alması da bir diğer yararlı yönüdür.
Aşılama tedavisine adetin 2. veya 3. günü başlanır. Aşılama tedavisinde en fazla 2 adet yumurtanın büyümesi sağlanır. Belirli aralıklarla folliküllerin çapı vajinal yolla yapılan ultrasonografi ile incelenir. Folliküller belirli seviyeye ulaştıktan sonra yumurta çatlatma iğnesi verilir. Yumurta çatlatma iğnesi yapıldıktan 35-36 saat sonra erkekten alınan spermler belirli aşamalardan geçerek hazırlanır, yani sperm yıkama işlemi yapılır. Hareketli spermler seçilir ve ince bir kanül yardımıyla rahim içerisine bırakılır. Hastanın bu aşamalarda ağrısı olmaz ve günlük yaşantısını etkilemez. Ortalama 20-30 dakika dinlendirildikten sonra normal yaşantısına devam eder.
Yumurta dondurma işleminde süreç hasta değerlendirildikten sonra yumurtasını dondurmak isteyen kişiye yapılan tetkiklerle başlar. Öncelikle ultrason ile bakılarak yumurta rezervi değerlendirilir, herhengi bir kist yada myom gibi istenmeyen kitleler varsa onlar değerlendirilir. Jinekolojik muayene yapılarak enfeksiyon var mı değerlendirilir. Gerekli vajinal smear ve kültür örnekleri alınarak laboratuvara gönderilir. Yumurtası dondurulacak kişiden adetin ikinci yada üçüncü günü kan tetkikleri alınarak laboratuvara gönderilir. Altta tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlık yoksa ve tüm koşullar uygunsa hastaya âdetinin 2’nci ya da 3’üncü gününde hormon ilaçları verilerek tedaviye başlanılır. Bu tedavide kullanılan ilaçlar enjeksiyon formunda olup ilaçların kullanım şekli ve tarifi eğitim hemşiremiz tarafından verilir.
Yumurta dondurma işleminde miktarca fazla sayıda yumurta toplanması esas olduğundan bu amaca yönelik hormon ilaçları kullanılmaktadır. Bu amaçla, ilk aşamada iğneler ile mevcut yumurta taslaklarının büyütülmesi gerekir.
Bu süreç yaklaşık 7-10 gün süren bir iğne ve ultrason muayenelerinden oluşur. Bu ilaçların verilmesindeki amaç, daha önce de belirtmiş olduğumuz gibi çok sayıda olgun yumurta gelişmesini sağlamaktır. Olgunlaşan yumurta(lar)ın çatlamasını engellemek için hastaya antagonist ilaç ilave edilir. Yaklaşık 7-10 gün boyunca devam eden bu süreçte hasta yakından takip edilir.
Daha sonra gerekli sayı ve boyuta ulaşan yumurtaların son olgunluğu için çatlatma iğnesi yapılır ve yumurtalar 34-36 saat sonra toplanır. Yumurta toplama işlemi, hasta narkoz altında uyurken yapılır. Yaklaşık 10-15 dakika sürer. Bir saat dinlendikten sonra hasta taburcu edilir.
İşlemin yapıldığı gün hasta anestezi aldığı için taşıt kullanmaması ve işe gitmemesi önerilir. Ertesi gün normal rutin işlerine dönebilir. İşlemden bir saat sonra da normal yeme içmesine başlayabilir. İşlemden bir gün sonra ve işlemden 3 gün sonra yumjurtalar hakkında ve dondurulacak yumurta sayısı ve kalitesi hakkında hasta bilgilendirilir. Her yıl hasta aranarak dondurulan yumurtaların dondurulma süresinin uzatılıp uzatılmayacağı hakkında hasta ile iletişime geçilir.
Aynı tüp bebek tedavisinde olduğu gibi yumurta dondurma işleminde de başarıyı etkileyen en önemli faktör kadın yaşı ve yumurta rezervidir. İşlem sırasında kadın yaşı ne kadar küçükse toplanacak yumurta sayısı fazla olur ve kalitesi de o kadar iyi olur.
Evli çiftlere genellikle Tüp Bebek tedavisi uygulanırken ileride anne olmak isteyen bekâr bir kadın yumurta dondurma işlemine başvurabilir.
Genellikle yumurta dondurma işlemi kapsamında yapılacak muayene için rahme ve toplanacak yumurtalara vajinal yoldan ulaşmak tercih edilir çünkü bu yol çok daha kolaydır ve sorun yaratmaz.
Bakire bir kadın, yumurta dondurma işlemi için kızlık zarının bozulmasına yol açması muhtemel bu işlemleri reddedebilir. Bu tür durumlarda işlem karından yapılacak ultrason (abdominal ultrason) ve yumurta toplama yöntemleriyle yürütülebilmektedir ancak başvurulan bu mecburi yöntemin daha zor ve sorun yaratma potansiyelinin yüksek olduğu bilinmelidir.
Bekaret zarının esnek olması durumunda vajinal yol tercih edilerek yapılan yumurta dondurma işlemi bekaret zarına zarar vermeyebilir. Bununla birlikte hasta, işlem öncesi tüm riskler açısından bilgilendirilmelidir.
